| Thứ ba, 11/8/2009, 10:57 GMT+7 | |||||
Khi tư tưởng của mọi cá nhân, nhất là của tầng lớp trí thức được giải phóng và tự do lưu thông, trao đổi thì hạ tầng tư duy sẽ từng bước hình thành. Mà điều này, đôi khi chỉ xuất phát từ một vài văn bản của Nhà nước. Tiếp đó, phải củng cố và bồi đắp tất cả các yếu tố cấu thành hạ tầng tư duy. Các thành tựu tư tưởng của nhân loại phải được giới thiệu và truyền bá càng nhiều càng tốt, tạo thực đơn lựa chọn phong phú cho cá nhân và lãnh đạo trong việc chọn hệ tư tưởng, quan điểm sử dụng, hình thành những khung mẫu tư duy mới, đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn một cách sáng tạo, hiệu quả. Hệ tư tưởng, quan điểm sử dụng cũng cần được cập nhật, xem xét lại một cách thường xuyên trên cơ sở những thành tựu tư tưởng mới của nhân lọai và có những điều chỉnh phù hợp khi điều kiện kinh tế, lịch sử, văn hóa cụ thể của đất nước đã có sự thay đổi hoặc thời cuộc đã có những biến đổi đáng kể. Xây dựng và hoàn thiện cơ chế pháp lý hỗ trợ sao cho mọi cá nhân đều được khuyến khích tham gia vào việc hình thành và phát triển hạ tầng tư duy. Những cá nhân có đóng góp quan trọng cần được trân trọng và tưởng thưởng. Những sản phẩm tư duy có giá trị cần được bảo vệ. Các thói quen và kĩ năng tư duy tích cực, hiệu quả như tư duy độc lập, tư duy sáng tạo, tư duy phê phán, tư duy hệ thống cần được giới thiệu, phổ biến và huấn luyện cho đại chúng, nhất là học sinh, sinh viên. Những thói quen tư duy tiêu cực, kém hiệu quả như tư duy đối phó, tư duy cục bộ, tư duy một chiều cần được loại bỏ.
Văn hóa, môi trường làm việc cũng cần được chỉnh trang, sửa đổi và cải tạo sao cho lành mạnh, cởi mở, tôn trọng sự khác biệt. Giao tiếp, trao đổi và cộng tác hiệu quả cần được khuyến khích và tạo điều kiện phát triển. Quan liêu, áp đặt, cá nhân, cục bộ cần được loại bỏ thẳng thừng. Lưu thông, trao đổi tư tưởng giữa các cá nhân cần được khuyến khích và bảo vệ. Tự do học thuật, tự do tư tưởng cần được đảm bảo. Chỉ có như thế, hạ tầng tư duy mới thông thoáng, lành mạnh và kết thành hệ thống vững chắc, trực tiếp thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Cũng chỉ có như thế, hoạt động tư duy của mỗi cá nhân mới có thể góp phần kiến tạo và phát triển hạ tầng tư duy cho đất nước. Nếu không có sự liên thông trao đổi, hạ tầng tư duy sẽ mãi mãi xập xệ, nghèo nàn vì chỉ là một mớ tư duy manh mún của các cá nhân cô lập. Tuy chi phí đầu tư cho hạ tầng tư duy rất thấp, gần như là bằng không nếu so sánh với tổng đầu tư cho hạ tầng kinh tế, nhưng vai trò của hạ tầng tư duy lại lớn hơn vai trò của hạ tầng kinh tế trong việc phát triển đất nước. Vì hạ tầng tư duy đóng vai trò nâng đỡ, định hướng và dẫn dắt mọi hoạt động của xã hội, đảm bảo cho mọi kế hoạch được thành công ở mức cao nhất. Không có hạ tầng tư duy làm cơ sở, những khoản đầu tư khổng lồ của hạ tầng kinh tế sẽ rơi vào lãng phí, kém hiệu quả, thậm chí phản tác dụng vì hủy hoại môi trường. Vươn lên từ hạ tầng tư duy Tư duy đẻ ra tư duy. Hạ tầng tư duy tốt sẽ đẻ ra những sản phẩm tư duy có giá trị. Những cá nhân có khả năng đóng góp vào việc kiến tạo hạ tầng tư duy cho dân tộc cần được trân trọng và tạo điều kiện phát huy tối đa khả năng của mình. Năng lực tư duy của mọi cá nhân cần được giải phóng. Lấy trường hợp nhà triết học Trần Đức Thảo làm ví dụ. Ông là nhà triết học ở tầm quốc tế, được thế giới biết đến và trích dẫn. Những công trình của ông, dù không dễ đọc với đa số quần chúng, nhưng có tác dụng tạo nền tảng tư duy cho xã hội.
Nhưng rất tiếc, trong suốt một thời gian dài, chúng ta không khai thác tối đa khả năng tư duy của ông cũng như nhiều trí thức lớn khác, để bây giờ, những thế hệ đi sau phải ngậm ngùi trước một khoảng trống mênh mông của triết học và tư tưởng Việt Nam hiện đại. Nếu chú trọng xây dựng hạ tầng tư duy trong mấy chục năm qua, có thể chúng ta đã có không chỉ một, mà nhiều Võ Nguyên Giáp, Trần Đức Thảo trong tất cả các lĩnh vực của đời sống, được thế giới biết đến và thừa nhận. Quan trọng hơn, có thể chúng ta đã có được một hạ tầng tư duy tốt, thúc đẩy đất nước phát triển nhanh hơn, mạnh hơn, trưởng thành và có vị thế cao hơn so với hiện giờ. Nhìn sang các nước phát triển, thấy rằng họ phát triển được phần nhiều đều dựa vào một hạ tầng tư duy vững chắc và thông thoáng, có tác dụng tham vấn cho việc ra các chính sách lớn của lãnh đạo và định hướng cho mọi hoạt động của cá nhân và cộng đồng. Họ cũng biết cách bồi đắp và phát triển hạ tầng tư duy qua các chính sách giáo dục và bồi dưỡng nhân tài. Chiến tranh, thiên tai có thể tàn phá cơ sở sản suất, nhà xưởng, đường xá chứ không thể tàn phá hạ tầng tư duy của đất nước. Điều đó giải thích vì sao những nước thua trận trong thế chiến thứ II như Đức, Nhật vẫn có thể vươn lên mạnh mẽ từ đống tro tàn. Còn chúng ta, sau hơn ba mươi năm hòa bình, vẫn bếp bênh ở ngưỡng thoát nghèo, và phải đương đầu với vô số nan đề trong nỗ lực đuổi kịp các nước trong khu vực. Hơn lúc nào hết, chúng ta phải bắt tay xây dựng và phát triển hạ tầng tư duy cho đất nước, mà khởi đầu là giải phóng năng lực tư duy của mọi cá nhân. Tư duy cần được, và phải được, giải phóng một cách triệt để.
|
